
Competenties zijn vaardigheden, kennis en persoonlijke eigenschappen die bepalen hoe goed iemand een functie uitvoert. Ze omvatten hard skills (technische vaardigheden), soft skills (sociale vaardigheden) en meta-competenties (leervaardigheden).
Voor HR-professionals vormen competenties de basis voor objectieve werving, selectie en ontwikkeling van talent binnen organisaties.
“We hadden weer een verkeerde hire,” vertelde een leidinggevende tijdens een van mijn trainingen. “Op papier leek hij perfect: goede opleiding, relevante werkervaring, enthousiast tijdens het gesprek. Maar na drie maanden bleek hij niet te kunnen samenwerken en nam hij geen verantwoordelijkheid. Hoe hadden we dit kunnen voorkomen?”
Dit verhaal komt je waarschijnlijk bekend voor. Veel organisaties worstelen met het objectief beoordelen van kandidaten en medewerkers. Uit onderzoek van het Center for Creative Leadership blijkt dat 40% van de leidinggevenden faalt binnen de eerste 18 maanden, vaak door gebrek aan sociale vaardigheden die moeilijk te meten zijn met traditionele methoden.
Het antwoord ligt in competentiegericht werken: een systematische aanpak waarbij je niet alleen kijkt naar wat iemand heeft gedaan, maar naar hoe diegene het heeft gedaan. Deze methode is niet perfect en vereist tijd en training om effectief toe te passen, maar onderzoek toont aan dat organisaties die competentiegericht werken 23% betere hire-kwaliteit realiseren.
In deze uitgebreide gids ontdek je alles over competenties en hoe je ze inzet voor betere recruitment en personeelsontwikkeling.
In deze competenties lijst ontdek je
- Wat zijn competenties precies?
- Het verschil tussen competenties en vaardigheden
- De 3 hoofdcategorieën competenties
- 75+ Competenties voorbeelden per categorie
- Competenties in recruitment: van profiel tot beoordeling
- Competentiegerichte vragen: concrete voorbeelden
- Competenties voorbeelden voor verschillende functies
- Hoe meet en beoordeel je competenties objectief?
- Implementatie competenties in jouw organisatie
- Veelgestelde vragen over competenties
Wat zijn competenties precies?
Een competentie is waarneembaar werkgedrag dat laat zien dat iemand geschikt is voor een bepaalde taak of functie. Competenties helpen HR-professionals begrijpen hoe iemand zijn kennis, vaardigheden en persoonlijke eigenschappen inzet om resultaten te behalen.
Dit concept is niet nieuw. Het werd al in de jaren 70 ontwikkeld door psycholoog David McClelland, maar is recent weer populair geworden door de toenemende behoefte aan objectieve selectiemethoden. Het is belangrijk te beseffen dat competenties lijst contextafhankelijk is: wat werkt in de ene organisatie of cultuur, werkt niet automatisch in de andere.
Competenties bestaan doorgaans uit vier elementen:
Kennis: Feiten, informatie en begrippen die iemand heeft opgedaan door opleiding, training of ervaring. Bijvoorbeeld kennis van arbeidsrecht voor een HR-medewerker.
Vaardigheden: Praktische bekwaamheden die je kunt trainen en verbeteren. Zoals het voeren van een sollicitatiegesprek of het maken van een presentatie.
Houding: De manier waarop iemand denkt over werk, collega’s en verandering. Dit beïnvloedt hoe vaardigheden worden ingezet.
Persoonlijke eigenschappen: Natuurlijke karaktertrekken die minder veranderbaar zijn. Denk aan introversie, geduld of doorzettingsvermogen.
Deze vier elementen samen bepalen of iemand competent is voor een specifieke functie. Een competentie is dus veel breder dan alleen een vaardigheid. Het is echter belangrijk te vermelden dat het meten van competenties complexer is dan het controleren van diploma’s of technische vaardigheden, en dat er altijd een mate van subjectiviteit blijft bestaan in de beoordeling.
Het verschil tussen competenties en vaardigheden
Veel mensen gebruiken competenties en vaardigheden door elkaar, maar er zit een belangrijk verschil tussen:
Vaardigheden zijn concrete, trainbare bekwaamheden. Je kunt vaardigheden aanleren door oefening en training. Voorbeelden zijn typen, autorijden, Excel gebruiken of een presentatie geven.
Competenties zijn breder en omvatten naast vaardigheden ook kennis, houding en persoonlijke eigenschappen. Een competenties lijst beschrijft hoe iemand vaardigheden inzet in een werkcontext.
Een praktijkvoorbeeld: twee kandidaten kunnen beide uitstekend presenteren (vaardigheid), maar de ene doet dit overtuigend en inspirerend (competentie ‘anderen beïnvloeden’), terwijl de ander vooral informatief presenteert. Voor een salesfunctie is de eerste kandidaat waarschijnlijk geschikter.
Voor HR-professionals is dit onderscheid cruciaal omdat je bij recruitment niet alleen naar vaardigheden kijkt, maar naar hoe kandidaten deze inzetten in specifieke situaties. Een kandidaat kan bijvoorbeeld uitstekende analytische vaardigheden hebben (hard skill), maar moeite hebben om bevindingen helder te communiceren aan niet-technische collega’s. In dat geval ontbreekt de competentie ‘resultaten vertalen naar verschillende doelgroepen’.
De 3 hoofdcategorieën competenties met voorbeelden
Competenties worden vaak ingedeeld in drie hoofdcategorieën, elk met hun eigen kenmerken en toepassingen:
Hard Skills (Vakcompetenties)
Hard skills zijn technische, meetbare vaardigheden die specifiek zijn voor een functie of branche. Ze zijn relatief eenvoudig te controleren via diploma’s, certificaten of praktijktests, maar het bezit van hard skills garandeert nog geen succesvolle functie-uitoefening.
Kenmerken van hard skills:
- Objectief meetbaar
- Functie-specifiek
- Aan te leren door training
- Gemakkelijk te valideren
Voorbeelden:
- Programmeertalen beheersen
- Boekhoudkundige kennis
- Bedienen van specifieke machines
- Vreemde talen spreken
- Wetgeving kennen
Soft Skills (Gedragscompetenties)
Soft skills zijn persoonlijke eigenschappen en sociale vaardigheden die bepalen hoe iemand omgaat met anderen en met verschillende situaties. Ze zijn moeilijker objectief te meten maar volgens onderzoek van LinkedIn vaak bepalender voor succes in een functie dan hard skills. Het is wel belangrijk te beseffen dat de waardering van soft skills sterk cultureel bepaald is.
Kenmerken van soft skills:
- Subjectiever te beoordelen
- Breed toepasbaar
- Moeilijker aan te leren
- Cultuur en persoonlijkheid afhankelijk
Voorbeelden:
- Communicatievaardigheden
- Teamwork
- Probleemoplossend vermogen
- Leiderschap
- Empathie
Meta-competenties (Leercompetenties)
Meta-competenties zijn overkoepelende vaardigheden die bepalen hoe snel iemand nieuwe competenties kan ontwikkelen. In een snel veranderende arbeidsmarkt worden deze steeds waardevoller, hoewel ze tegelijkertijd het moeilijkst objectief te beoordelen zijn tijdens het recruitmentproces.
Kenmerken van meta-competenties:
- Bepalen leervermogen
- Toekomstbestendig
- Breed toepasbaar
- Moeilijk direct waarneembaar
Voorbeelden:
- Leervermogen
- Adaptabiliteit
- Zelfreflectie
- Kritisch denken
- Creativiteit
75 competenties voorbeelden per categorie
Hier vind je een uitgebreide competenties lijst met voorbeelden, ingedeeld per categorie. Gebruik deze competenties voorbeelden als referentie bij het opstellen van functieprofielen of het beoordelen van kandidaten. Onthoud dat de relevantie van elke competentie afhangt van de specifieke functie, organisatie en context.
Hard Skills voorbeelden: Technische competenties voorbeelden
IT en Technologie:
- Python programmeren: Ontwikkelen van applicaties en data-analyse scripts
- Data-analyse met SQL: Complexe queries schrijven voor business intelligence
- Cybersecurity principes: Implementeren van beveiligingsmaatregelen
- Cloud computing (AWS, Azure): Beheren van cloud-infrastructuur
- UX/UI design: Gebruiksvriendelijke interfaces ontwerpen
- Project management (Agile, Scrum): Leiden van IT-projecten volgens gestructureerde methodieken
Finance en Administratie:
- Boekhouden volgens BW2: Nederlandse wet- en regelgeving toepassen
- Financiële rapportage: Opstellen van managementrapportages en analyses
- Budgetplanning: Meerjarige begrotingen maken en bewaken
- Excel gevorderd niveau: Pivot-tabellen, macro’s en financiële modellen
- SAP of andere ERP-systemen: Bedrijfsprocessen digitaal ondersteunen
- Risicomanagement: Identificeren en beheersen van financiële risico’s
Marketing en Communicatie:
- Google Analytics: Webverkeer analyseren en optimaliseren
- SEO optimalisatie: Websites hoger laten ranken in zoekmachines
- Grafisch ontwerp: Visuele communicatie-uitingen creëren
- Content marketing: Waardevolle content ontwikkelen voor doelgroepen
- Social media advertising: Gerichte advertentiecampagnes opzetten
- Video editing: Professionele video content produceren
Juridisch en Compliance:
- Arbeidsrecht: Nederlandse wet- en regelgeving rondom arbeidsrelaties
- AVG wetgeving: Privacy compliance en gegevensbescherming
- Contractenrecht: Opstellen en beoordelen van commerciële overeenkomsten
- Intellectuele eigendom: Beschermen van merken, patenten en auteursrechten
- Mediationvaardigheden: Conflicten juridisch begeleiden naar oplossingen
- Juridisch onderzoek: Complexe rechtsvragen analyseren en beantwoorden
Soft Skills voorbeelden: Sociale competenties lijst
Communicatie competenties voorbeelden
- Actief luisteren: Aandachtig luisteren naar wat anderen zeggen en doorvragen waar nodig
- Helder communiceren: Informatie duidelijk en begrijpelijk overbrengen
- Overtuigingskracht: Anderen enthousiast maken voor ideeën of plannen
- Presenteren: Effectief informatie delen voor groepen
- Schriftelijke communicatie: Heldere rapporten, e-mails en documenten schrijven
Samenwerking
Effectieve samenwerking gaat verder dan alleen aardig zijn tegen collega’s. Het vereist bewuste inspanning om verschillende perspectieven te begrijpen en samen naar oplossingen te zoeken, zelfs wanneer er meningsverschillen bestaan.
- Teamwork: Effectief bijdragen aan groepsdoelen, ook wanneer persoonlijke voorkeuren verschillen
- Conflicthantering: Constructief omgaan met meningsverschillen zonder relaties te beschadigen
- Netwerken: Waardevolle professionele relaties opbouwen en onderhouden
- Delegeren: Taken effectief verdelen over teamleden op basis van sterke punten
- Mentoring: Anderen begeleiden in hun ontwikkeling zonder eigen agenda voorop te stellen
Leiderschap
Leiderschap is meer dan het nemen van beslissingen of het geven van instructies. Het gaat om het vermogen om anderen te inspireren en mee te krijgen in een gedeelde visie, terwijl je tegelijkertijd oog houdt voor individuele behoeften en ontwikkeling.
- Besluitvaardigheid: Tijdig weloverwogen beslissingen nemen, ook met onvolledige informatie
- Visie ontwikkelen: Lange termijn doelen formuleren en vertalen naar concrete stappen
- Coaching: Anderen helpen hun potentieel te bereiken door de juiste vragen te stellen
- Verandermanagement: Teams begeleiden door onzekere transitieperiodes
- Resultaatgerichtheid: Focus op het behalen van doelstellingen zonder perfectie als doel
Leidinggevende competenties
Leidinggevende competenties gaan verder dan leiderschap en richten zich op strategisch management en organisatieontwikkeling. Deze competenties zijn specifiek belangrijk voor senior management en directiefuncties.
- Strategische visie: Lange termijn doelen ontwikkelen en vertalen naar concrete actieplannen voor het team
- Teamontwikkeling: Individuele talenten herkennen en ontwikkelen tot een high-performing team
- Prestatiebeheer: Duidelijke doelen stellen, voortgang monitoren en bijsturen waar nodig
- Cultuurvorming: Gewenste gedragingen en waarden vormgeven en uitdragen in de organisatie
- Stakeholdermanagement: Effectief samenwerken met verschillende belanghebbenden op alle niveaus
- Risicomanagement: Potentiële bedreigingen identificeren en proactief maatregelen nemen
- Innovatie stimuleren: Een omgeving creëren waarin creativiteit en vernieuwing kunnen gedijen
- Organisatiesensitiviteit: Politieke verhoudingen en onderstromingen aanvoelen en daar adequaat op reageren
Klantgerichte competenties
Klantgerichtheid staat centraal in veel organisaties. Deze competenties richten zich op het vermogen om klantbehoeften te begrijpen, te anticiperen en daarop in te spelen. Ze zijn waardevol voor iedereen die direct of indirect met klanten werkt.
- Klantbehoeften analyseren: Achterliggende wensen en problemen van klanten identificeren en begrijpen
- Relatiemanagement: Langdurige, vertrouwensvolle relaties opbouwen en onderhouden met klanten
- Servicegerichtheid: Proactief denken in oplossingen en extra moeite doen voor klanttevredenheid
- Klachtenafhandeling: Constructief omgaan met ontevreden klanten en problemen omzetten in kansen
- Commercieel inzicht: Zakelijke kansen herkennen en vertalen naar concrete voorstellen
- Cross-selling vaardigheden: Aanvullende producten of diensten op natuurlijke wijze aanbieden
- Klantverwachtingen managen: Realistische verwachtingen scheppen en transparant communiceren over mogelijkheden
- Digitale klantinteractie: Effectief communiceren via verschillende digitale kanalen en platforms
Persoonlijke effectiviteit
- Timemanagement: Prioriteiten stellen en tijd efficiënt indelen
- Stressbestendigheid: Rustig blijven onder druk
- Flexibiliteit: Aanpassen aan veranderende omstandigheden
- Zelfstandigheid: Autonoom werken met minimale sturing
- Integriteit: Handelen volgens ethische principes
Analytisch vermogen
- Probleemoplossing: Systematisch oplossingen zoeken voor complexe vraagstukken
- Kritisch denken: Informatie objectief analyseren en beoordelen
- Patroonherkenning: Verbanden leggen tussen verschillende informatie
- Strategisch denken: Lange termijn gevolgen overzien
- Datagedreven beslissen: Besluiten baseren op feiten en cijfers
Meta-competenties voorbeelden
Lerend vermogen competenties voorbeelden:
- Leervermogen: Snel nieuwe informatie opnemen en toepassen
- Zelfreflectie: Eigen sterke punten en ontwikkelpunten herkennen
- Feedback verwerken: Constructief omgaan met kritiek en suggesties
- Experimenteren: Bereid zijn nieuwe aanpakken uit te proberen
- Kennis delen: Eigen expertise overdragen aan anderen
Adaptabiliteit:
- Veerkracht: Herstellen van tegenslagen en doorzetttingsvermogen tonen
- Onzekerheid verdragen: Functioneren in onduidelijke situaties
- Innovativiteit: Nieuwe ideeën en oplossingen bedenken
- Cultuurbesef: Effectief samenwerken in diverse teams
- Toekomstgerichtheid: Anticiperen op trends en ontwikkelingen
Competenties gebruiken in recruitment
Als HR-professional gebruik je competenties voorbeelden in elke fase van het recruitmentproces. Van het opstellen van functieprofielen tot de uiteindelijke selectie van kandidaten.
Competentieprofiel opstellen
Een competentieprofiel beschrijft welke competenties nodig zijn voor succesvolle uitvoering van een functie. Dit vormt de basis voor objectieve beoordeling van kandidaten, hoewel volledige objectiviteit een illusie blijft – er is altijd interpretatie en subjectiviteit betrokken.
Stappen voor het opstellen:
Een effectief competentieprofiel ontstaat niet achter een bureau, maar door écht te begrijpen wat de functie inhoudt en wat succesvolle functiehouders onderscheidt van minder succesvolle. Dit vereist tijd en meerdere gesprekken met verschillende betrokkenen.
- Functieanalyse uitvoeren: Analyseer niet alleen de kerntaken, maar ook de uitdagingen, frustraties en ongeschreven verwachtingen die bij de functie horen.
- Stakeholders raadplegen: Spreek met de hiring manager, toekomstige collega’s en huidige functiehouders
- Competenties identificeren: Selecteer 5-8 kerncompetenties die bepalend zijn voor succes
- Niveaus bepalen: Definieer per competentie het vereiste niveau (basis, gevorderd, expert)
- Prioriteiten stellen: Bepaal welke competenties kritiek zijn en welke wenselijk
Praktijktip: Begin altijd met de vraag “Wat onderscheidt een goede van een uitstekende functionaris in deze rol?” Dit helpt je de echt bepalende competenties te identificeren.
Competenties in vacatureteksten
Een goede vacaturetekst vertaalt competenties naar herkenbare taal voor kandidaten. Vermijd jargon en maak verwachtingen concreet.
In plaats van: “Wij zoeken een communicatief vaardige kandidaat”
Beter: “Je bent in staat complexe informatie helder uit te leggen aan verschillende doelgroepen, zowel mondeling als schriftelijk”
In plaats van: “Analytisch vermogen gewenst”
Beter: “Je kunt grote hoeveelheden data analyseren en hieruit actionable insights destilleren voor het management”
Competentiegerichte vragen: concrete voorbeelden
Competentiegericht interviewen is een gestructureerde methode waarbij je kandidaten vraagt naar concrete voorbeelden van hoe ze competenties hebben ingezet in het verleden. Deze competenties lijst met interviewvragen helpt je objectiever te beoordelen.
De STAR-methode
De STAR-methode helpt kandidaten gestructureerd antwoorden te geven op competentiegerichte vragen:
- Situatie: Welke situatie deed zich voor?
- Taak: Wat was jouw rol en verantwoordelijkheid?
- Actie: Welke acties heb jij ondernomen?
- Resultaat: Wat was het resultaat van jouw acties?
Competentiegerichte interviewvragen per categorie
Communicatie:
- “Beschrijf een situatie waarin je complexe informatie moest uitleggen aan iemand die weinig vakkennis had. Hoe pakte je dat aan?”
- “Vertel over een keer dat je een collega moest overtuigen van jouw standpunt. Welke aanpak koos je?”
Probleemoplossing:
- “Geef een voorbeeld van een complex probleem dat je hebt opgelost. Welke stappen heb je doorlopen?”
- “Beschrijf een situatie waarin je met beperkte informatie een beslissing moest nemen. Hoe ging je te werk?”
Samenwerking:
- “Vertel over een project waarbij je met moeilijke teamleden moest samenwerken. Hoe zorgde je voor een goede samenwerking?”
- “Beschrijf een situatie waarin je een conflict tussen collega’s moest oplossen.”
Leiderschap:
- “Geef een voorbeeld van hoe je een team door een moeilijke periode hebt geleid.”
- “Vertel over een keer dat je een beslissing moest nemen die niet populair was bij je team. Hoe communiceerde je dit?”
Verandermanagement:
- “Beschrijf een grote verandering in je werk. Hoe paste je je hieraan aan?”
- “Vertel over een keer dat je anderen moest helpen omgaan met verandering.”
Doorvragen en valideren
Effectief competentiegericht interviewen vereist goed doorvragen om de diepte en authenticiteit van antwoorden te controleren:
- “Wat was precies jouw aandeel in dit resultaat?”
- “Welke alternatieven overwoog je nog meer?”
- “Wat zou je anders doen als je deze situatie opnieuw zou tegenkomen?”
- “Hoe reageerden anderen op jouw aanpak?”
- “Wat heb je van deze ervaring geleerd?”
Competenties voorbeelden voor verschillende functies
Verschillende functies vereisen verschillende competentiesets. Hier vind je competenties voorbeelden van modellen voor veel voorkomende functies.
Leidinggevende functies
Kerncompetenties:
- Strategisch denken: Lange termijn visie ontwikkelen en vertalen naar concrete plannen
- People management: Teams motiveren, coachen en ontwikkelen
- Besluitvaardigheid: Tijdig en weloverwogen beslissingen nemen, ook onder druk
- Verandermanagement: Organisatie en mensen begeleiden door veranderprocessen
- Resultaatgerichtheid: Focus op het behalen van doelstellingen en KPI’s
- Communicatie: Heldere en inspirerende communicatie naar verschillende niveaus
Sales functies
Kerncompetenties:
- Klantgerichtheid: Behoeften herkennen en vertalen naar passende oplossingen
- Overtuigingskracht: Prospects enthousiast maken voor producten of diensten
- Netwerken: Nieuwe contacten leggen en relaties onderhouden
- Stressbestendigheid: Omgaan met afwijzingen en teleurstellingen
- Doelgerichtheid: Consequent werken aan het behalen van targets
- Luistervaardigheden: Actief luisteren naar klantbehoeften
HR-functies
Kerncompetenties:
- Mensgerichtheid: Empathie en begrip tonen voor verschillende perspectieven
- Integriteit: Vertrouwelijk omgaan met gevoelige informatie
- Adviseren: Vakkundige adviezen geven aan management en medewerkers
- Conflicthantering: Bemiddelen in arbeidsconflicten
- Organisatiesensitiviteit: Aanvoelen van politieke verhoudingen
- Juridische kennis: Kennis van arbeidsrecht en regelgeving
IT-functies
Kerncompetenties:
- Technische expertise: Diepgaande kennis van relevante technologieën
- Probleemoplossing: Systematisch analyseren en oplossen van technische issues
- Leervermogen: Bijblijven met snelle technologische ontwikkelingen
- Precisie: Nauwkeurig werken om fouten te voorkomen
- Projectmatig werken: Gestructureerd werken aan complexe projecten
- Communicatie: Technische zaken uitleggen aan niet-technische stakeholders
Hoe meet en beoordeel je competenties objectief?
Het meten van competenties vraagt om een combinatie van methoden en instrumenten. Geen enkele methode is perfect, maar samen geven ze een betrouwbaar beeld van de competenties lijst.
Assessment instrumenten
Competentie-interviews: Gestructureerde gesprekken waarbij kandidaten concrete voorbeelden geven van competentie-inzet. Meest gebruikte en betrouwbare methode.
Assessment centers: Simulaties van werksituaties waarbij kandidaten worden geobserveerd door getrainde assessoren. Tijdrovend maar zeer betrouwbaar.
360-graden feedback: Beoordeling door verschillende betrokkenen (leidinggevende, collega’s, klanten). Goed voor ontwikkeling huidige medewerkers.
Psychometrische tests: Gestandaardiseerde tests die persoonlijkheid en cognitieve vaardigheden meten. Aanvullend instrument, niet leidend.
Referentiechecks: Verificatie van competenties bij vorige werkgevers. Waardevolle aanvulling maar vaak beperkt door privacywetgeving.
Beoordelingsschalen
Voor objectieve beoordeling gebruik je gestandaardiseerde schalen. Hier een voorbeeld van een 5-puntsschaal voor competentie beoordeling:
- Basis: Toont competentie in eenvoudige, bekende situaties met begeleiding
- Ontwikkelend: Past competentie toe in verschillende situaties, soms met ondersteuning
- Competent: Zelfstandige toepassing van competentie in complexe situaties
- Gevorderd: Excelleert in competentie en helpt anderen bij ontwikkeling
- Expert: Fungeert als voorbeeld en ontwikkelt nieuwe toepassingen
Veel voorkomende beoordelingsfouten
Halo-effect: Eén positieve eigenschap beïnvloedt beoordeling van andere competenties
Oplossing: Beoordeel elke competentie afzonderlijk
Recent-effect: Recente prestaties wegen zwaarder dan eerdere prestaties
Oplossing: Documenteer voorbeelden over langere periode
Confirmatie bias: Zoeken naar bevestiging van eerste indruk
Oplossing: Stel open vragen en daag aannames uit
Centrale tendens: Alle scores rond het gemiddelde geven
Oplossing: Forceer differentiatie tussen competenties
Implementatie competenties in jouw organisatie
Het succesvol implementeren van competentiegericht werken met deze competenties vereist een systematische aanpak en commitment van de hele organisatie.
Stappenplan implementatie
Voorbereiding (Maand 1-2)
- Creëer draagvlak bij management en stakeholders
- Vorm een projectteam met HR, lijnmanagement en medewerkers
- Analyseer huidige recruitment en ontwikkelprocessen
- Bepaal scope en prioriteiten voor implementatie
Competentiemodel ontwikkeling (Maand 2-4)
- Ontwikkel organisatie-specifiek competentiemodel
- Definieer competenties per functiecategorie
- Stel gedragsindicatoren en niveaus vast
- Test en valideer model met stakeholders
Proces herontwerp (Maand 4-6)
- Herzie functieprofielen met competentiecomponent
- Train recruiters en hiring managers
- Ontwikkel nieuwe interview formats
- Implementeer beoordelingsinstrumenten
Uitrol en monitoring (Maand 6-12)
- Start pilots met geselecteerde functies
- Monitor resultaten en verzamel feedback
- Bijstellen van processen waar nodig
- Uitbreiden naar andere functiecategorieën
Kritische succesfactoren
Management commitment: Zichtbare steun van het management is onmisbaar voor succesvol implementatie
Training en coaching: Investeer voldoende in training van alle betrokkenen bij het proces
Geleidelijke uitrol: Begin met pilotfuncties voordat je organisatie-breed uitrolt
Communicatie: Leg helder uit waarom en hoe competentiegericht werken voordelen biedt
Monitoring en bijsturing: Meet resultaten en pas het systeem aan op basis van ervaringen
ROI van competentiegericht werken
Organisaties die competentiegericht werken implementeren, zien vaak deze voordelen, hoewel resultaten kunnen variëren afhankelijk van de kwaliteit van implementatie en organisatiecontext:
- 15-30% verbetering in kwaliteit van hires door objectievere selectie (bron: Corporate Leadership Council)
- 20-25% kortere doorlooptijd recruitment door duidelijke criteria
- 25-40% lagere uitval tijdens proeftijd door betere job-person fit
- 10-20% hogere medewerkertevredenheid door duidelijke ontwikkelpaden
- 20-35% effectievere training programma’s door gerichte competentieontwikkeling
Het is belangrijk te vermelden dat deze resultaten niet automatisch optreden. Ze vereisen consequente toepassing, adequate training van betrokkenen en tijd om het systeem te laten bezinken in de organisatie.
Veelgestelde vragen over competenties
Wat is het verschil tussen competenties en vaardigheden?
Vaardigheden zijn concrete, trainbare bekwaamheden zoals typen of presenteren. Competenties voorbeelden zijn breder en omvatten naast vaardigheden ook kennis, houding en persoonlijke eigenschappen. Competenties beschrijven hoe iemand vaardigheden inzet in een werkcontext.
Hoe stel je een competentieprofiel op?
Start met een grondige functieanalyse. Spreek met stakeholders om te begrijpen wat succes in de functie bepaalt. Selecteer 5-8 kerncompetenties die echt bepalend zijn. Definieer per competentie het vereiste niveau en stel prioriteiten vast tussen must-have en nice-to-have competenties.
Welke competenties zijn belangrijk voor leidinggevenden?
Leidinggevenden hebben vooral deze competenties nodig: strategisch denken, people management, besluitvaardigheid, verandermanagement, resultaatgerichtheid en communicatie. Het exacte profiel hangt af van de organisatie, het team en de fase waarin het bedrijf zich bevindt.
Hoe beoordeel je competenties tijdens sollicitaties?
Gebruik competentiegerichte interviewvragen waarbij kandidaten concrete voorbeelden geven van competentie-inzet. Pas de STAR-methode toe en vraag altijd door om de diepte en authenticiteit te controleren. Combineer interviews met andere instrumenten zoals referentiechecks of praktijkopdrachten.
Welke tools bestaan er voor competentiebeoordeling?
Er zijn verschillende tools beschikbaar: gestructureerde interviews, assessment centers, 360-graden feedback, psychometrische tests en gedragsobservaties. Kies instrumenten die passen bij de functie en organisatie. Combineer altijd meerdere methoden voor een betrouwbaar beeld.
Kunnen competenties worden ontwikkeld?
Ja, de meeste competenties kunnen worden ontwikkeld, maar in verschillende mate en met verschillende inspanningen. Technische vaardigheden zijn meestal het eenvoudigst aan te leren door training en oefening. Gedragscompetenties zijn moeilijker maar wel ontwikkelbaar door bewuste inspanning, coaching en regelmatige feedback. Persoonlijkheidstrekken zijn het minst veranderbaar – deze kunnen wel worden gemoduleerd of gecompenseerd, maar fundamentele persoonlijkheidskenmerken blijven grotendeels stabiel.
Het is realistisch om te verwachten dat competentieontwikkeling tijd kost – vaak maanden tot jaren voor significante veranderingen in gedragscompetenties.
Hoe vaak moet je competentieprofielen actualiseren?
Bekijk competentieprofielen jaarlijks en actualiseer ze wanneer functies substantieel veranderen. In snelveranderende sectoren zoals IT kan dit vaker nodig zijn. Let vooral op veranderende technologieën, organisatiestructuren of strategische prioriteiten die nieuwe competenties vereisen.
Wat zijn de kosten van competentiegericht werken?
De initiële investering zit vooral in tijd voor ontwikkeling van competentiemodellen en training van betrokkenen. Daarnaast kunnen er kosten zijn voor externe expertise of assessment tools. Deze investeringen verdienen zich meestal binnen een jaar terug door betere hires en lagere uitval.
Competentiegericht werken met deze competenties voorbeelden is geen wondermiddel, maar een systematische methode om betere recruitment en personeelsontwikkeling te realiseren. Door deze lijst met competenties als rode draad door je HR-processen te trekken, creëer je meer objectiviteit, consistentie en effectiviteit – hoewel volledige objectiviteit nooit bereikbaar is.
Start klein en realistisch met deze competenties. Begin bijvoorbeeld door voor één functie een competentieprofiel op te stellen uit deze competenties lijst en competentiegerichte interviewvragen te ontwikkelen. Meet de resultaten en breid geleidelijk uit naar andere functies. Verwacht niet dat alles meteen perfect verloopt – het implementeren van competentiegericht werken is zelf een leerproces dat tijd en geduld vereist. Zo bouw je stap voor stap een objectievere en effectievere recruitment organisatie op.
Wil jij, of jouw team, beter worden in selectie van personeel? In onze eendaagse training ‘Selectiegesprekken & Competentiegericht interviewen’ leer je competentiegericht selecteren. Meld je direct aan om zelfverzekerder selectiegesprekken te voeren met bewezen methodieken.