Het enneagram is een persoonlijkheidssysteem dat negen typen onderscheidt op basis van innerlijke motivaties, angsten en gedragspatronen. In tegenstelling tot wetenschappelijk gevalideerde tests zoals de Big Five, mist het enneagram rigoureuze validatie en is het ongeschikt voor selectiebeslissingen. Wel biedt het waarde voor teambuilding en coaching wanneer je het combineert met evidence-based methoden.
Overweeg je het enneagram te gebruiken voor teamontwikkeling, coaching of misschien zelfs selectie? Dan is dit artikel voor jou. Je leest hier waarom de Big Five wetenschappelijk superieur is, maar het enneagram toch bruikbaar blijft voor specifieke HR-toepassingen. Plus: concrete richtlijnen wanneer het wél en wanneer het níet werkt.
Want laten we eerlijk zijn: persoonlijkheidstests zijn verleidelijk. Die fascinerende beschrijvingen van karaktertypen die ons helpen mensen te begrijpen. Maar in recruitment gaat het om voorspelbare resultaten en objectieve beslissingen. Niet om intuïtie of herkenning alleen.
Enneagram persoonlijkheidstest
Voor iedereen die wil weten hoe het enneagram werkt en wanneer je het wel of niet kunt gebruiken in teamontwikkeling of werving.
Wat is het enneagram en hoe werkt het?
Het enneagram beschrijft negen persoonlijkheidstypen, elk gedreven door specifieke motivaties en angsten. In tegenstelling tot de DISC test die focust op waarneembaar gedrag, kijkt het enneagram naar de onderliggende drijfveren waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen.
De 9 enneagram typen zijn:
- Type 1 Perfectionist: Streeft naar perfectie, vermijdt fouten
- Type 2 Helper: Wil geliefd zijn, focust op behoeften van anderen
- Type 3 Presteerder: Zoekt erkenning en succes
- Type 4 Individualist: Streeft naar authenticiteit en uniekheid
- Type 5 Observeerder: Wil competent zijn, vermijdt emotionele betrokkenheid
- Type 6 Loyalist: Zoekt veiligheid en zekerheid
- Type 7 Optimist: Vermijdt pijn, zoekt positieve ervaringen
- Type 8 Leider: Wil controle, vermijdt kwetsbaarheid
- Type 9 Vredestichter: Vermijdt conflicten, zoekt harmonie
Elk type heeft ook ‘wings’ (invloeden van naburige typen) en bewegingsrichtingen naar andere typen onder stress of groei. Dit maakt het systeem complexer dan simpele categorieën, maar ook moeilijker om wetenschappelijk te valideren.
Wetenschappelijke positie en validatie
Om de bruikbaarheid van het enneagram te beoordelen, is het belangrijk te begrijpen hoe persoonlijkheidstests wetenschappelijk worden beoordeeld. Niet alle tests zijn gelijk. En dat heeft directe gevolgen voor hun toepassing in recruitment.
De Big Five: gouden standaard
De Big Five (openheid, consciëntieusheid, extraversie, vriendelijkheid, emotionele stabiliteit) scoort uitstekend op betrouwbaarheid en validiteit. Tientallen jaren onderzoek tonen consistente Cronbach’s alpha scores boven 0.8 en voorspellende waarde voor werkprestaties.
Consciëntieusheid alleen al is een sterkere voorspeller van werkprestaties dan alle enneagram typen samen. Een uitgebreid onderzoek uit 2019, gebaseerd op 1,1 miljoen deelnemers uit 2.500+ studies, bevestigde dat consciëntieusheid “de meest potente niet-cognitieve eigenschap voor werkprestaties” is.
Waar staat het enneagram?
Het enneagram persoonlijkheidstest heeft beduidend minder wetenschappelijke ondersteuning. Wikipedia classificeert het expliciet als “pseudoscientific model” vanwege het gebrek aan rigoureuze validatie. Een systematische review uit 2002 vond slechts beperkte ondersteuning voor betrouwbaarheid.
Robert Todd Carroll, wetenschappelijk scepticus, noemde het enneagram in 2011 een theorie die “te vaag en manipuleerbaar is om wetenschappelijk te testen”. Volgens de Nederlandse Enneagram Stichting zijn er maar drie enneagram tests die enige vorm van validatie hebben ondergaan.
⚠️ Wetenschappelijke waarschuwing
Het grootste probleem met het enneagram persoonlijkheidstest is het gebrek aan wetenschappelijke validatie. Er is geen overtuigend bewijs dat enneagram tests betrouwbaar persoonlijkheid meten of werkprestaties voorspellen. Gebruik het daarom nooit als basis voor selectie van personeel.
Belangrijkste beperkingen
Barnum-effect: Net als horoscopen zijn enneagram beschrijvingen vaak zo algemeen dat bijna iedereen zich erin herkent. Beschrijvingen zoals “Je streeft naar perfectie maar accepteert ook compromissen” passen op vrijwel iedereen.
Inconsistente resultaten: Zelfs bij gevalideerde tests krijgen mensen verschillende uitkomsten. De meeste online tests zijn wetenschappelijk niet getoetst en daarom onbetrouwbaar.
Sociale wenselijkheid: Mensen vullen tests in zoals ze zichzelf graag zien, niet zoals ze werkelijk zijn. Het enneagram, met zijn focus op ‘diepere motivaties’, versterkt dit effect.
Wanneer het enneagram wel en niet gebruiken
✅ Gebruik het enneagram WEL voor:
- Teambuilding en zelfreflectie als gespreksopener
- Coaching en ontwikkeling om patronen bespreekbaar te maken
- Conflictmediatie om verschillende perspectieven te begrijpen
- Aanvulling bij gevalideerde assessments zoals de Big Five
❌ Gebruik het enneagram NIET voor:
- Selectiebeslissingen (onvoldoende voorspellende waarde)
- Functie-matching (te weinig bewijs voor geschiktheid)
- Standalone assessment (combineer met gevalideerde tests)
- Harde HR-beslissingen zoals promoties of ontslag
Voordelen voor teamdynamiek
Ondanks wetenschappelijke beperkingen kan het enneagram waarde hebben voor teamontwikkeling:
Dieper begrip van motivatie: Waar andere tests focussen op ‘wat’ iemand doet, verkent het enneagram het ‘waarom’. Een Type 3 en Type 8 kunnen beide prestatiegericht lijken, maar vanuit totaal verschillende motivaties.
Conflictherkenning: Het enneagram helpt begrijpen waarom bepaalde persoonlijkheden botsen. Type 1 (perfectionist) raakt gefrustreerd door Type 7 (optimist) die details overslaat. Type 5 (observeerder) heeft ruimte nodig die Type 2 (helper) moeilijk kan respecteren.
Zelfbewustzijn: Voor persoonlijke ontwikkeling biedt het enneagram vaak herkenbare inzichten die gesprekken over werkstijl en samenwerking verdiepen.
Praktische herkenningssignalen van de 9 typen
Als je met het enneagram werkt, zijn dit praktische herkenningspunten tijdens gesprekken:
| Type | Belangrijkste signalen |
|---|---|
| Type 1 – Perfectionist | Gebruikt woorden als “correct”, “juist”, “zou moeten”. Toont irritatie bij inefficiëntie. Focus op procedures en kwaliteit. |
| Type 2 – Helper | Benadrukt teambehoeften en relaties. Vraagt hoe anderen geholpen kunnen worden. Heeft moeite eigen behoeften te benoemen. |
| Type 3 – Presteerder | Benadrukt prestaties en resultaten constant. Spreekt in doelen en deadlines. Image-bewust, efficiency-gericht. |
| Type 4 – Individualist | Zoekt betekenis en authenticiteit. Wil zich onderscheiden. Heeft moeite met routine en standaardprocedures. |
| Type 5 – Observeerder | Stelt analytische en diepgaande vragen. Heeft tijd nodig om te reflecteren. Houdt emoties op afstand. Waardeert autonomie. |
| Type 6 – Loyalist | Vraagt naar ondersteuning en backup-plannen. Zoekt bevestiging en zekerheid. Denkt in scenario’s en risico’s. |
| Type 7 – Optimist | Toont enthousiasme over mogelijkheden. Vermijdt gedetailleerde planning. Wil veel tegelijk doen. Zoekt variatie. |
| Type 8 – Leider | Communiceert direct en confronterend. Focus op controle en invloed. Waardeert kracht. Neemt snel beslissingen. |
| Type 9 – Vredestichter | Vermijdt controverse en conflict. Zoekt consensus en harmonie. Heeft moeite prioriteiten te stellen. Toont geduld. |
Hoe je het enneagram verantwoord inzet
Als je besluit om met het enneagram persoonlijkheidstest te werken, volg dan deze richtlijnen:
1. Combineer met gevalideerde tests
Gebruik het enneagram nooit als standalone assessment. Combineer het met bewezen instrumenten zoals de Big Five persoonlijkheidstest voor een completer beeld.
2. Focus op ontwikkeling, niet selectie
Het enneagram is geschikter voor coaching dan voor aanname-beslissingen. Gebruik het om mensen te helpen hun werkstijl begrijpen, niet om te bepalen wie je aanneemt.
3. Kies gevalideerde tests
Vermijd gratis online tests. Werk met professionele instrumenten die wetenschappelijke validatie hebben ondergaan, zoals de RHETI of iEQ9.
4. Train jezelf goed
Een oppervlakkige kennis van het enneagram doet meer kwaad dan goed. Investeer in degelijke training als je er professioneel mee wilt werken.
5. Blijf kritisch
Behandel enneagram resultaten als hypotheses, niet als feiten. Toets altijd aan gedrag en prestaties in de praktijk.
Evidence-based alternatieven die beter werken
Voor recruiters die persoonlijkheid willen meten, zijn er bewezen effectievere opties dan het enneagram persoonlijkheidstest:
Big Five persoonlijkheidstest
De gouden standaard voor persoonlijkheidsmeting in recruitment. Voorspelt werkprestaties beter dan het enneagram en heeft decennia aan validatie-onderzoek. Consciëntieusheid alleen al is een sterkere voorspeller van werkprestaties dan alle enneagram typen samen. Lees meer over de Big Five.
Gestructureerde interviews met STARR-methode
Vraag naar concrete gedragsvoorbeelden in plaats van te vertrouwen op persoonlijkheidstests. Gebruik de STARR-methode om situaties, taken, acties, resultaten en reflectie uit te vragen. Dit voorspelt werkprestaties beter dan elk persoonlijkheidsmodel.
Praktische werk-simulaties
Laat kandidaten het echte werk doen tijdens de selectie. Niets voorspelt prestaties beter dan feitelijke prestaties in vergelijkbare omstandigheden. Dit kan variëren van case studies tot proefperiodes.
Vergelijking: Enneagram vs Big Five vs Gestructureerd Interview
| Criterium | Enneagram | Big Five | STARR Interview |
|---|---|---|---|
| Wetenschappelijke validatie | ❌ Laag | ✅ Hoog | ✅ Hoog |
| Voorspelt werkprestaties | ❌ Onbewezen | ✅ Ja (r=0.2-0.3) | ✅ Ja (r=0.5+) |
| Geschikt voor selectie | ❌ Nee | ✅ Ja | ✅ Ja |
| Geschikt voor ontwikkeling | ✅ Ja | ✅ Ja | ⚠️ Beperkt |
| Kosten | Gratis tot €150 | €15 tot €50 | Tijd |
Kies voor evidence-based HR
Het enneagram biedt waardevolle inzichten voor teamdynamiek en persoonlijke ontwikkeling. De diepgaande focus op motivaties en angsten maakt het tot een interessant reflectie-instrument voor coaching en zelfinzicht.
Voor recruitment is het echter onvoldoende betrouwbaar. De wetenschappelijke basis ontbreekt, de voorspellende waarde is onbewezen, en er zijn effectievere alternatieven beschikbaar die wél bewezen resultaten leveren.
Gebruik het enneagram als aanvullend instrument voor teambuilding en persoonlijke ontwikkeling, maar niet als basis voor HR-beslissingen. Voor selectie heb je gevalideerde instrumenten nodig zoals de Big Five of gestructureerde interviews.
In recruitment draait het om objectieve, voorspelbare resultaten. Kies daarom voor tools met wetenschappelijke onderbouwing. Je kandidaten en organisatie verdienen niet minder.
🎯 Leer objectief selecteren
Beheers evidence-based selectietechnieken in onze hands-on training. Van gevalideerde assessments tot competentiegericht interviewen en objectieve beoordeling.
Veelgestelde vragen over het enneagram
Is het enneagram persoonlijkheidstest wetenschappelijk bewezen?
Nee, het enneagram heeft beperkte wetenschappelijke validatie. Wikipedia classificeert het als “pseudoscientific model” en er is geen overtuigend bewijs voor betrouwbaarheid of voorspellende waarde in recruitment.
Kan ik het enneagram gebruiken voor sollicitatiegesprekken?
Dit wordt afgeraden. Gebruik het enneagram alleen voor ontwikkeling en teambuilding, niet voor aanname-beslissingen. De voorspellende waarde voor werkprestaties is onbewezen.
Hoe verschilt het enneagram van de Big Five?
Het enneagram focust op motivaties en angsten, de Big Five op gedragsdimensies. Het verschil: de Big Five heeft decennia aan wetenschappelijk onderzoek met bewezen voorspellende waarde, het enneagram niet.
Welke enneagram test is het meest betrouwbaar?
De RHETI (Riso-Hudson Enneagram Type Indicator) en iEQ9 hebben de meeste validatie-onderzoek. Vermijd gratis online enneagram tests, die zijn meestal onbetrouwbaar.
Kan iemands enneagram type veranderen?
Volgens de theorie niet. Je basistype blijft hetzelfde, wel kun je andere aspecten ontwikkelen. Wetenschappelijk is er echter geen bewijs dat enneagram typen stabiele persoonlijkheidskenmerken meten.
Is het enneagram beter dan DISC?
Beide hebben beperkte wetenschappelijke onderbouwing. DISC is praktischer voor dagelijks gebruik, het enneagram diepgaander maar vager. Voor recruitment is de Big Five de betrouwbaarste keuze.
📚 Verdiep je kennis over evidence-based selectie
Ontdek welke persoonlijkheidstests wel werken in recruitment. Van Big Five tot gestructureerde interviews. Lees alles over wetenschappelijk bewezen selectiemethoden in één praktisch handboek.
Over de auteur
Jacco Valkenburg is auteur van meerdere boeken over recruitment waaronder het handboek ‘Eerlijk over selectie’. Hij pleit voor evidence-based selectiemethoden die aantoonbaar werken.
